Το Παναιτωλικό είναι το μεγαλύτερο βουνό του νομού της  Αιτωλοακαρνανίας. Οι κορυφές του ξεκινούν από τη λίμνη Κρεμαστών και φτάνουν μέχρι την Τριχωνίδα. Ένα μεγάλο μέρος του όρους Παναιτωλικού είναι ενταγμένο στη ζώνη προστασίας Natura 2000 ως ΤόποςΚοινοτικής Σημασίας με κωδικό καταγραφής (GR2310004). Το όρος Παναιτωλικό, με υψόμετρο 1924 μ., αποτελεί ένα πολυσχιδές ορεινό συγκρότημα με πολλές κορυφές, μεγάλα δάση, πανέμορφους καταρράκτες, πολύβουα ρέματα και γραφικούς οικισμούς.

Το όρος Παναιτωλικού είναι μια ορεινή περιοχή πλαισιωμένη από ένα σύμπλεγμα χωριών και οικισμών. Το Παναιτωλικό το προσεγγίζει κανείς τουλάχιστον από τρεις διαφορετικές διαδρομές. Αρχικά από το βόρειο μέρος της λίμνης Τριχωνίδας, ανηφορίζοντας από την Παραβόλα προς τα χωριά  Νερομάνα, Καλλιθέα, Κυρά Βγένα, και Λαμπίρι.  Επίσης από την Παραβόλαπροσεγγίζουμε και το καταφύγιο στο Παναιτωλικό στη θέση Διασελάκι στα 1.170 μ  αφού περάσουμε ενδιάμεσα από το χωριό Περιστέρι  (για την προσέγγισή σας από τη λίμνη Τριχωνίδα δείτε τις ενότητες “Λίμνη Τριχωνίδα” και “Διαδρομές”).

Έχουμε τη δυνατότητα να προσεγγίσουμε το Παναιτωλικό και από δυτικά, από την Δ.Ε. Παναιτωλικού  όπου κανείς συναντά τα χωριά Σκουτερά, Σιτόμενα, Αγία Βαρβάρα, Καστανούλα, Αγία Παρασκευή και Κερασέα.

Τέλος στο βόρειο τμήμα του βουνού συναντάμε τα χωριά Ψηλόβραχος, Αγαλιανός, Χούνη, Άγιος Βλάσιος και Πεντάκορφο. Στην περιοχή  εκτείνεται ένα ελατοδάσος που  θα σας μαγέψει και θα σας ταξιδέψει με τις ομορφιές του (για την προσέγγισή σας στο βόρειο τμήμα του Παναιτωλικού δείτε τις ενότητες “Λίμνη Κρεμαστών” και “Διαδρομές”).

Από το Παναιτωλικό όρος πηγάζουν δύο ποτάμια, ο ποταμός Ζέρβας ο οποίος είναι παραπόταμος του Αχελώου και πηγάζει κοντά στο χωριό Καστανούλα και ο ποταμός Ερμίτσας που πηγάζει ανατολικά του χωριού Σιτόμενα και καταλήγει στη λίμνη Λυσιμαχία .

Χλωρίδα

Το Παναιτωλικό όρος ορθώνεται ακριβώς πάνω από την Τριχωνίδα και είναι αρκετά δασωμένο με αραιά δάση ελάτων που φθάνουν μέχρι τα 1.400 μ. αφήνοντας στα μεγάλα υψόμετρα μια στενή αλπική ζώνη. Οι απόκρημνες πλαγιές του σκεπάζονται με έλατα ενώ οι πιο χαμηλές είναι πνιγμένες στα κέδρα, τα πουρνάρια και άλλους θάμνους. Το κύριο δασικό είδος είναι η Abies cephalonica, που εξαπλώνεται κυρίως μεταξύ των 700-1.600 μ., ενώ κατά τόπους σε βόρειες εκθέσεις υπάρχει και η Abies borisii-regis. Σε υψόμετρο 600-800 μ. συναντάται η διάπλαση αείφυλλων-πλατύφυλλων, με σημαντική υποβάθμιση εξαιτίας των ανθρώπινων επιδράσεων και κύριους αντιπροσώπους τα Quercus ilex , Quercus coccifera, Juniperus oxycedrus και φρύγανα με διάφορα είδη των γενών Cistus, Rosa, Origanum. Η διάπλαση των φυλλοβόλων, με αντιπροσωπευτικά είδη τα Quercus pubescens, Quercus. frainetto, Quercus ithaburensis ssp. macrolepis, απαντά σε μικρή έκταση με μορφή νησίδων ή μεμονωμένων ατόμων μέσα στη διάπλαση αείφυλλων πλατύφυλλων. Πάνω από τα 1.600 μ. η δασική βλάστηση παύει να υπάρχει. Η ανωδασική βλάστηση συγκροτείται από βραχόφιλες φυτοκοινωνίες και βραχώδη λιβάδια, όπου κατά θέσεις υπάρχουν μικρές συστάδες με Juniperus foetidissima. Άλλα αξιόλογα φυτά είναι το σερβικό Σφενδαμί (Acer opalus hyrcanum)

Πανίδα

Στο δάσος του όρους ζουν πολλά είδη αρπακτικών όπως είναι ο Χρυσαετός (Aquila chrysaetos) και η Ποντικοβαρβακίνα. Στα χαμηλά ο Φιδαετός και ένα πλήθος από Δρυοκολάπτες και άλλα μικρά Στρουθιόμορφα, όπως Κοτσύφια και Τσιροβάκους. Άλλα αξιόλογα θηλαστικά που ζουν εκεί είναι ο λύκος ( canis lupus) και ο αγριόγατος του Μωριά ( Felis silvestris morea) όπως επίσης και ένα είδος βατράχου με κοινή ονομασία Κιτρινομπομπίνα (Bombina variegata scabra).

Ορεινή Πεζοπορία και Ορειβασία

Η Δ.Ε. Παναιτωλικού είναι μια ορεινή περιοχή που αποτελείται από ένα σύμπλεγμα χωριών και οικισμών. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να ακολουθήσει αρκετές πεζοπορικές διαδρομές, αν και κάποιες από αυτές δεν είναι σηματοδοτημένες.

Οι πιο χαρακτηριστικές διαδρομές είναι από το χωριό Σκουτερά προς την Μονή Λυκουρίσης, από το χωριό Αγία Βαρβάρα προς τη τοποθεσία Κριθαράκι και από το χωριό Αγία Παρασκευήπρος το νερόμυλο. Μπορείτε να συμβουλευτείτε και τους ντόπιους για οδηγίες. Σε αγροτικούς και δασικούς δρόμους του δυτικής πλευρά του Παναιτωλικού και των ορεινών χωριών μπορεί κανείς να κάνει και ποδηλασία.

Ψηλότερη κορυφή του είναι ο Κατελάνος με υψόμετρο 1.924 μ. ενώ άλλες σημαντικές κορυφές είναι η Κυρά-Βγένα, η Κόκα, ο Κούτουπας ή Κούτπας, το Νεραϊδοβούνι, η Τσόκα, ηΚρημνίτσα και τα Αραποκέφαλα.

Για τους λάτρεις της ορειβασίας υπάρχουν οργανωμένες και σηματοδοτημένες διαδρομές προς τις κορυφές του όρους  Παναιτωλικού όπως είναι οι  εξής:

– Από τα χωριά Αγία Βαρβάρα και Αγία Παρασκευή προς τις κορυφές Γκιόρλα, Κόκκα καιΚατελάνος.
– Από τα Σιτόμενα προς τις κορυφές Τσίνα, Κρημνίτσα και Κατελάνος.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορεί κάποιος να επικοινωνήσει με τον Ορειβατικό Σύλλογο Αγρινίου (Πραϊδου 20, Αγρίνιο) στο τηλέφωνο 26410 45512 και να συμβουλευτεί την ιστοσελίδα του http://www.eosagriniou.gr/.

«ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΑΣ»

ΘΕΣΤΙΑ 2009

Ο ΔΗΜΟΣ ΘΕΣΤΙΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΕΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΑΝ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΜΕ ΘΕΜΑ :

«ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΑΣ»

Στα πλαίσια των εκδηλώσεων «ΘΕΣΤΙΑ 2009» πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 27 Ιουνίου στο Δήμο Θεστιέων, στην πλατεία του Δημαρχείου, η παρουσίαση της αρχιτεκτονικής μελέτης με θέμα «ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΑΣ».

Εισηγητές ήταν ο κ. Βασίλης Γκανιάτσας, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π., Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Εδιμβούργου (Ph.D.), Αναπληρωτής καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π. – Διευθυντής τομέα Ι – Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού και οι κ.κ. Αννεζίνα Δαμπολιά, Δανάη Καρυοφύλλη, Βασιλική Κολοβού, Αρχιτέκτονες Μηχανικοί Ε.Μ.Π.

Στη συνέχεια η επιστημονική ομάδα του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου επισκέφθηκε την Παλαιοχώρα και εκεί στον εγκαταλελειμμένο παραλίμνιο οικισμό ο Δήμαρχος Θεστιέων επεσήμανε ότι: «……Ο οικισμός αυτός που βρίσκεται διακόσια μέτρα από τη λίμνη Τριχωνίδα και αποτελείται από ένα σύμπλεγμα επτά πετρόκτιστων σπιτιών, χτίστηκε το 1830 και εγκαταλείφθηκε όταν οι κάτοικοί του μετακινήθηκαν βόρεια και εγκαταστάθηκαν κατά μήκος της οδικής αρτηρίας που έγινε επί Χαριλάου Τρικούπη το 1885 διότι εδαφικά και κλιματολογικά θεωρήθηκε περισσότερο προνομιούχα εκ του γεγονότος ότι βρισκόταν σε απόσταση από τις βαλτώδεις περιοχές της λίμνης που ευθύνονταν για τις επιδημίες ελονοσίας που έπλητταν προπολεμικά το πληθυσμό.

Ο οικισμός της Παλαιοχώρας είναι ένα άριστο δείγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής από τους ελάχιστους παραδοσιακούς οικισμούς που έχουν διασωθεί στο Νομό Αιτ/νιας.

Ο νέος οικισμός, το νέο χωριό, που δημιουργήθηκε και ιδιαίτερα οι κατασκευές του από το 1970 και μετά, εγκατέλειψαν την παραδοσιακή φόρμα και δυστυχώς υποτάχθηκαν σε ένα πνεύμα προχειρότητας και ανάγκης. Για το λόγο αυτό η διατήρηση και αξιοποίηση του οικισμού της Παλαιοχώρας κρίνεται σαν σπουδαία κατάθεση στο χώρο του πολιτισμού και της παράδοσης……»

Ακολούθως ο καθηγητής του Ε.Μ.Π. κ. Γκανιάτσας επεσήμανε την αξία του αγροτικού τοπίου και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος τονίζοντας ότι ο οικισμός της Παλαιοχώρας είναι μέρος της φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς και την οποία αξίζει να προστατεύουμε, να αξιοποιήσουμε και να αναδείξουμε.

Τέλος οι αρχιτέκτονες μηχανικοί κ.κ. Αννεζίνα Δαμπολιά, Δανάη Καρυοφύλλη και Βασιλική Κολοβού αναφέρθηκαν συνοπτικά στην πρόταση για την αξιοποίηση του οικισμού της Παλιοχώρας και τις παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν για να αποτελέσει πόλο έλξης επισκεπτών και προσδιόρισαν τις συγκεκριμένες χρήσεις που προτείνουν για καθένα χωριστά από τα πέτρινα κτίρια του οικισμού.

Οικολογική αξιολόγηση του παραλίμνιου δάσους Φράξου Τριχωνίου

Διονύσιος Μαμάσης

Περιβαλλοντολόγος-Χαρτογράφος, E-mail: info@mamasis.gr

Ο νομός Αιτωλοακαρνανίας είναι ένας από τους πλουσιότερους νομούς της Ελλάδας σε υγρό στοιχείο. Η παρουσία πλήθους βιοτόπων γλυκού και υφάλμυρου νερού έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη αντίστοιχης υδροχαρούς βλάστησης. Στο χωριό Τριχώνιο του Δήμου Μακρυνείας και στη θέση Λόγγος σώζεται το μη ανακηρυγμένο διατηρητέο μνημείο της φύσης, το άγνωστο κατά πολλούς υδροχαρές δάσος φράξου. Η παρούσα μελέτη, η οποία είναι σε εξέλιξη, αποτελεί μια προσπάθεια εκτίμησης της οικολογικής αξιολόγησης με επισκέψεις στο πεδίο και με αντίστοιχη μελέτη επεξεργασίας θεματικών χαρτών και ορθοφωτοχαρτών σε GIS.

Η δασική έκταση χωροθετείται, καταλαμβάνοντας έκταση 22 στρέμματα που δεν υπόκειται σε συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο προστασίας, παρόλο που οι παραπάνω εκτάσεις προστατεύονται έμμεσα, επειδή αποτελούν τμήμα περιοχής που έχουν ενταχθεί στο οικολογικό δίκτυο Natura 2000 βάσει της κοινοτικής οδηγίας 92/42.

Αποτελούν αποσπασματικά τμήμα δάσους που καταλάμβανε μεγαλύτερες εκτάσεις παλαιότερα. Αυτό αποδεικνύεται χαρακτηριστικά από το γεγονός ότι η συνέχεια του εν λόγω δάσους διακόπτεται από γεωργικές καλλιέργειες. Πλήθος ανθρωπογενών επεμβάσεων με σημαντικότερες την εκχέρσωση για εγκατάσταση καλλιεργειών και την εντατική βόσκηση οδήγησαν στην καταστροφή και υποβάθμιση ποσοστού του παραπάνω βιοτόπου με την παράλληλη αλλοίωση των λειτουργιών του.

Το παραλίμνιο δάσος έχει αναπτυχθεί σε εδάφος υγρό, πλούσιο σε θρεπτικές ουσίες ενώ το ύψος ορισμένων από τους κορμούς των δέντρων του φωτόφιλου είδους Fraxinus angustifolia ξεπερνάει τα 25m. Μάλιστα πριν από μερικά χρόνια η έκταση κατακλυζόταν από τα νερά της λίμνης Τριχωνίδας. Ο Φραξιάς Τριχωνίου παρουσιάζει μεγάλο χλωριδικό ενδιαφέρον στον ανώροφο και υπώροφο ενώ σε πολύ μικρή απόσταση βρίσκεται ο οικότοπος προτεραιότητας των ασβεστούχων βάλτων. Από ορνιθολογικής άποψης δεν είναι λίγα τα πουλιά που αναπαράγονται, ζουν και βρίσκουν κάλυψη για τις φωλιές τους πάνω στους νερόφραξους.

Το δασικό οικοσύστημα έχει και ιστορική αξία. Παρόλο βέβαια που δεν έχει ξεκαθαρίσει το ιδιοκτησιακό καθεστώς, έχει την δυνατότητα να αποτελέσει έναν από τους σημαντικότερους πόρους του οικολογικού κεφαλαίου της περιοχής με την ανάπτυξη του οικοτουρισμού σε συνάρτηση φυσικά με το υγροτοπικό σύστημα της Τριχωνίδας και να συμβάλει στην κατεύθυνση της προστασίας και ανάδειξης των φυσικών πόρων. Λόγω της ιδιαιτερότητας κρίνεται αναγκαία η υλοποίηση-εφαρμογή διαχειριστικού δασικού σχεδίου στα πλαίσια της προστασίας, της διατήρησης, της αειφορίας και της ορθολογικής διαχείρισης.

Δυο πολύτιμα δασικά οικοσυστήματα Φράξου με κυρίαρχο είδος τους νερόφραξους (Fraxinusangustifolia) έχει την τύχη να φιλοξενεί η Αιτωλοακαρνανία. Η παρουσία πλήθους βιοτόπων γλυκού και υφάλμυρου νερού έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη αντίστοιχης υδροχαρούς βλάστησης.

Στο χωριό Τριχώνιο και μόλις 100 μέτρααπό τις όχθες της λίμνης Τριχωνίδας στη θέση Λόγγος σώζεται το διατηρητέο μη ανακηρυγμένο μνημείο της φύσης. Αντίστοιχα στο Λεσίνι και στα δυτικά του ποταμού Αχελώου το σπάνιο δάσος φράξου διακρίνεται για την σπανιότητα του, την φυσική του ομορφιά, την οικολογική και βιολογική αξία. Και τα δυο αποτελούν σήμερα βιογενετικά αποθέματα.

Στο Τριχώνιο η δασική έκταση οριοθετείται στα 22 στρέμματα και δεν υπόκειται σε συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο προστασίας, παρόλο που οι εκτάσεις του προστατεύονται έμμεσα, επειδή αποτελούν τμήμα περιοχής που έχουν ενταχθεί στο οικολογικό δίκτυο Natura 2000 (GR2310009). Η έκταση ήταν πενταπλάσια (εκριζώθηκε το 1915 και η γη αποδόθηκε σε καλλιέργεια) και αποτελεί αποσπασματικά τμήμα δάσους που καταλάμβανε μεγαλύτερες εκτάσεις παλαιότερα. Αυτό αποδεικνύεται χαρακτηριστικά από το γεγονός ότι η συνέχεια του εν λόγω δάσους διακόπτεται από γεωργικές καλλιέργειες.

Ο Φραξιάς του Λεσινίου θεωρείται το μοναδικό ενιαίο υπόλειμμα τέτοιου τύπου δάσους στην Ελλάδα με μεγάλη οικολογική αξία. Το 1985 ανακηρύχθηκε Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης ως πολύτιμο υπόλειμμα αυτοφυούς φυτοκοινωνίας με ιδιαίτερο βοτανικό, φυτογεωγραφικό και αισθητικό ενδιαφέρον και ανήκει στο Εθνικό Πάρκο Μεσολογγίου Αιτωλικού.

Η έκταση του καταλάμβανε τα 80.000 στρέμματα αλλά λόγω αποστραγγιστικών έργων, εργασιών αποξηράνσεως, απαλλοτριώσεων και γεωργικών εκμεταλλεύσεων ο φραξιάς μειώθηκε δραματικά στα 460 στρέμματα περίπου. Η περιήγηση πραγματοποιείται από το πλακόστρωτο μονοπάτι μήκους 3,5 χλμ όπου εντυπωσιάζει τον επισκέπτη από το τοπίο και τους ήχους των πουλιών.

Το ύψος ορισμένων αιωνόβιων κορμών του φωτόφιλου είδους Fraxinus angustifolia ξεπερνάει τα 25m με μέγιστη διάμετρο που φτάνουν τα 3,10cm. Παράλληλα ο οικότοπος περιλαμβάνει ασημόλευκες,ασημοϊτιές πνιγμένες από αναρριχητικά φυτά και θαμνώδη είδη παρουσιάζοντας μεγάλο χλωριδικό ενδιαφέρον στον ανώροφο και υπώροφο.

Και τa δυο υγροτοπικά δάση έχουν αναπτυχθεί σε εδάφος υγρό, πλούσιο σε θρεπτικές ουσίες προσφέροντας πολλαπλές υπηρεσίες και αγαθά στους κατοίκους.

Ο Ιπποκράτης και ο Θεόφραστος αναφέρουν ότι τα φύλλα του φράξου περιέχουν πολλές δεψικές και βλεννώδεις ουσίες και αρωματικά έλαια. Χρησιμοποιούνταν στους ρευματισμούς ενώ ο ζωμός του φλοιού σαν ανακουφιστικό πικρό τονωτικό για την ελονοσία. Σε ορισμένους κορμούς και ιδιαίτερα στο Τριχώνιο διαπιστώνεται η σκαλισμένη φλούδα που χρησιμοποιούνταν για θεραπευτικές και βοτανικές ιδιότητες. Με το βράσιμο της ο ζωμός που δημιουργείται χρησιμοποιείται για φαρμακευτικούς σκοπούς για τη χοληστερίνη.

Το δε ξύλο είναι σκληρό και εύκαμπτο ενώ θεωρείται από τα πιο αξιόλογα μαζί με αυτό της δρυός για τη δημιουργία αγροτικών εργαλείων και την παραγωγή εξοπλισμού στην επιπλοποιεία. Για το χωριό όμως του Τριχωνίου οι πεταμένοι κορμοί δεν πήγαιναν χαμένοι. Τους χρησιμοποιούσαν για ξυλοπαραγωγικούς σκοπούς ενώ σε δημοπρασία η κοινότητα εξασφάλισε χρήματα για την θέρμαση του σχολείου και την εκκλησία του χωριού.

Παρόλο τις ανθρωπογενές επεμβάσεις αρκετά είδη του ζωικού βασιλείου βρίσκουν καταφύγιο διαβίωσης και ιδιαίτερα απαντώνται αμφίβια και ερπετά λόγω της εδαφικής υγρασίας. Το ορνιθολογικό ενδιαφέρον έντονο ενώ δεν είναι λίγα τα δασόβια πουλιά που αναπαράγονται, ζουν και βρίσκουν κάλυψη για τις φωλιές τους πάνω στους νερόφραξους ενώ άλλα είναι περαστικά και διέρχονται για την ξεκούρασή τους.

Στην Ελλάδα αλλά και στα Βαλκάνια γενικότερα φυτοκοινωνίες του είδους είναι πολύ σπάνιες λόγω των υπερβολικών υλοτομιών και παρόλο που τα δάση φράξου έχουν μειωθεί δραματικά στην Αιτωλοακαρνανία έχουν εντοπιστεί θέσεις και συστάδες όπως στην Αστροβίτσα Αιτωλικού, στο Δρυμό, στο Λουτράκι και στη λίμνη Βουλκαριά.

Λόγω της περιβαλλοντικής ιδιαιτερότητας τους, η ζωτικότητα τους κρίνεται αναγκαία και απαιτείται άμεσα η εφαρμογή διαχειριστικού δασικού σχεδίου στα πλαίσια της αειφορίας και της ορθολογικής διαχείρισης.

Παράλληλα έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιηθούν οικοτουριστικά και να αποτελέσουν έναν από τους σημαντικότερους πόρους του οικολογικού κεφαλαίου της περιοχής μας με την ανάπτυξη του οικοτουρισμού ήπιας ανάπτυξης συμβάλλοντας στην κατεύθυνση της προστασίας και ανάδειξης των φυσικών μνημείων.

ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΤΟΥ ΦΡΑΞΟΥ ΣΤΟ ΤΡΙΧΩΝΙΟ

ΟΡΟΣ ΑΡΑΚΥΝΘΟΣ ΚΑΙ ΣΤΕΝΑ ΚΛΕΙΣΟΥΡΑΣ, Συνολική επιφάνεια της περιοχής:   13.327 εκτάρια. Κοινοτικό καθεστώς προστασίας : pSC,  Κωδικός NATURA 2000 : GR2310010

Ο Αράκυνθος  εκτείνεται οριζοντίως  από τον Αχελώο ως τον Εύηνο και καθέτως από τη λεκάνη του Αγρινίου ως τις πεδιάδες και τις λιμνοθάλασσες του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού. Η υψηλότερη κορυφή, το Γρεβενό, φτάνει  τα  983 μέτρα ύψος και εκτός από τη κεντρική ορεινή ραχοκοκαλιά  ο Αράκυνθος έχει πολλές διάσπαρτες μικρότερες κορυφές, δασωμένες κυρίως με ανεπτυγμένη βλάστηση αείφυλλων – σκληρόφυλλων θάμνων και με φυλλοβόλα δάση πλατύφυλλης βελανιδιάς. Στα εδάφη αυτά κυριαρχεί ο φλύσχης. Στο βορειοδυτικό όμως τμήμα του βουνού, από την περιοχή της Αγριλιάς ως τα Φραγγουλέϊκα, κυρίαρχα είναι τα ασβεστολιθικά πετρώματα. Σε αυτά τα πετρώματα σχηματίζονται τέσσερα μεγάλα φαράγγια, δύο μικρότερα, πολλά κάθετα κρεμνά και βραχώνες. Ολόκληρη αυτή η περιοχή αποτελεί τον ζωτικό χώρο   των όρνιων.

Πανίδα του όρους Αράκυνθος.

Θηλαστικά:

Από τα μεγάλα θηλαστικά επιβιώνει το ζαρκάδι και ο αγριόχοιρος, οι λαγοί είναι λιγοστοί ενώ ο λύκος εμφανίστηκε για τελευταία φορά το 1970 και φονεύθηκε από κτηνοτρόφους σε παγάνα, προς αποφυγή ζημιών. Το τσακάλι έχει εξαφανιστεί προ εικοσαετίας.

Υπάρχει και Αγριόγατα αλλά είναι άγνωστη η κατάσταση πληθυσμού της.

Αμφίβια: Αμφίβια εντοπίστηκαν σε πολλές θέσεις του Αράκυνθου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ρέμα του Κολοβρού, το οποίο πηγάζει από την ψηλότερη κορυφή του βουνού, το Γρεβενό και εκβάλει στη λιμνοθάλασσα της Κλείσοβας. Στο ρέμα αυτό αλλά και σε άλλα ορεινά ρέματα εντοπίστηκαν πολλά αμφίβια όπως η Σαλαμάντρα και ο Τρίτωνας, βάτραχοι και φρύνοι.

Ερπετά: Τα ερπετά στην περιοχή απαντούν σε ιδιαίτερα μεγάλη ποικιλία και αριθμό. Χαρακτηριστικό αυτού είναι η ύπαρξη τριών επικρατειών με αντίστοιχα ενεργά ζεύγη Φιδαετών που εντοπίστηκαν κατά τη διεξαγωγή  προγράμματος.

Η ιχθυοπανίδα στο βουνό περιορίζεται μόνο στο ρέμα του Κολοβρού,  το οποίο κρατά νερό σε μικρές λιμνούλες κάτω από καταρράκτες  ακόμα και την πιο ξηρή περίοδο του χρόνου.

Ορνιθοπανίδα: Ο Αράκυνθος είναι ιδιαίτερα πλούσιος σε είδη πουλιών. Σε αυτό συμβάλλουν η γεωγραφική θέση- δίπλα σε υγρότοπους και πάνω στον άξονα μετανάστευσης κατά μήκος   της Δυτικής Ελλάδας, η μεγάλη ποικιλία οικοτόπων  καθώς και η φυσικότητα του τοπίου

Μαρτυρία ενός ορνιθολόγου
Το Σάββατο όμως στις 13 Μαρτίου τα πουλιά ήταν απόντα από τις φωλιές και συνολικά από το φαράγγι. Άκουσα ψηλά στα γκρεμνά δυνατό ήχο τρυπανιού που δημιουργούσε έντονο αντίλαλο. Εντόπισα ομάδα αναρριχητών που διάνοιγε νέες αναρριχητικές διαδρομές, έτσι, αυθαίρετα. Τοποθετούσαν τις ατσάλινες ασφάλειες που θα μείνουν μόνιμα στο βράχο και θα εξυπηρετούν οποιονδήποτε πλέον θέλει να αναρριχηθεί εκεί. Όπως πρακτικά συμβαίνει, οι επόμενοι αναρριχητές που θα έλθουν, θα διανοίξουν κι αυτοί τις δικές τους διαδρομές. Σταδιακά δημιουργείται ένα πλέγμα διαδρομών, βαθμολογημένων ως προς τον βαθμό δυσκολίας και το χρόνο και το αναρριχητικό πεδίο καθιερώνεται και δέχεται πυκνές επισκέψεις. Τα νέα αυτά δεδομένα διαχέονται μέσω ορειβατικών εντύπων κ.λπ. στον κόσμο που ασκεί αυτή τη δραστηριότητα.
Όμως, για τη συγκεκριμένη θέση, αυτό σημαίνει την απαρχή ενός μόνιμου παράγοντα όχλησης. Η απρόσμενη ενόχληση που παρατήρησα εκδίωξε το όρνια από τις φωλιές τους και πιθανά να αποτέλεσε και αιτία καταστροφής των νεοσσών μέσα στα απροστάτευτα από το κρύο αβγά. Την Τρίτη 16 Μαρτίου επισκέφθηκα πάλι το φαράγγι. Τα δύο πουλιά ήταν στις φωλιές και συνέχιζαν το κλώσσημα των αυγών τους. Ενημερώνω ότι το όρνιο είναι πλέον από τα πιο σπάνια και απειλούμενα είδη της ελληνικής ορνιθοπανίδας και αποτελεί είδος – κριτήριο του δικτύου Natura. Το ερώτημα είναι πότε θα ξεπεράσουμε το στάδιο της αδιαφορίας και της ανεπάρκειας, ώστε να καταφέρουμε κάποτε να διαφυλάξουμε επί της ουσίας το πολυτιμότερο που έχουμε ως έθνος και χώρα. Τη φυσική μας κληρονομιά

Γιάννης Ρουσόποπυλος ειδικός ερευνητής