Menu
Το πρόγραμμα LIFE – Φύση ’99, που εκπονήθηκε στην περιοχή της λίμνης Τριχωνίδας, είχε ως σκοπό την προστασία των ασβεστούχων βάλτων της λίμνης.
Άμεσος στόχος του προγράμματος ήταν η αποκατάσταση των ασβεστούχων βάλτων σε μία ευνοϊκότερη κατάσταση διαχείρισης και η ευαισθητοποίηση των κατοίκων της περιοχής. • Μακροπρόθεσμος στόχος του προγράμματος είναι η διασφάλιση της προστασίας των ασβεστούχων βάλτων, εντός ενός δικτύου προστατευόμενων περιοχών.
Η λίμνη Τριχωνίδα είναι η μεγαλύτερη λίμνη στην Ελλάδα με επιφάνεια 9690 εκταρίων και της οποίας η λεκάνη απορροής καλύπτει επιφάνεια 39.900 εκταρίων. Βρίσκεται στην κεντροδυτική Ελλάδα, σε μέσο υψόμετρο 16 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και με μέγιστο βάθος 57 μέτρων. Περιβάλλεται από γεωργική γη. Περίπου 20 εποχιακά ρεύματα εκκενώνονται στη λίμνη, η οποία συνδέεται μέσω ενός τεχνητού καναλιού με τη γειτονική λίμνη Λυσιμαχία ( ροή των υδάτων από την Τριχωνίδα στην Λυσιμαχία).
Οι ασβεστούχοι βάλτοι με Cladium mariscus βρίσκονται στο νότιο τμήμα της λίμνης Τριχωνίδας, είναι τύπος οικοτόπων που κινδυνεύουν και βρίσκονται σε προτεραιότητα σε κοινοτικό επίπεδο. Στην πραγματικότητα, αυτή η λίμνη έχει τη δυνατότητα να φιλοξενήσει το μεγαλύτερο ποσοστό οικοτόπων ασβεστούχων βάλτων σε εθνικό επίπεδο (οι οποίοι οικότοποι έχουν πολύ περιορισμένη κατανομή σε όλη τη χώρα). Η λίμνη Τριχωνίδα έχει μια σχετικά μικρή λεκάνη απορροής και για το λόγο αυτό η στάθμη του νερού παρουσιάζει εποχιακές διακυμάνσεις (η εποχική ζήτηση ύδατος για αρδευτικούς σκοπούς είναι πολύ υψηλή).
Αυτός είναι ένας από τους κύριους παράγοντες που απειλούν τη διατήρηση των ασβεστούχων βάλτων. Άλλες σημαντικές απειλές είναι η υποβάθμιση της ποιότητας του νερού (που σχετίζεται επίσης με τις γεωργικές δραστηριότητες), ο ανταγωνισμός με τους καλαμιώνες, η παράνομη επέκταση των γύρω γεωργικών εκτάσεων και η περιορισμένη γνώση εκ μέρους του κοινού και των τοπικών φορέων σχετικά με τη σημασία αυτού του οικοτόπου.
Oμάδα έργου & Συνεργάτες:
Υπεύθυνος &Συντονιστής έργου:
ΙνστιτούτοΕσωτερικών Υδάτων – Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών
Επιστημ. Υπεύθυνος: Δρ. Θεόδωρος Κουσουρής
Συντονιστής: Δρ. Ιερόθεος Ζαχαρίας
Εταίροι Έργου:
Αναπτυξιακή Αιτωλοακαρνανίας Α.Ε. (ΑΝ.ΑΙΤ.
Α.Ε.)
Εταιρεία Προστασίας Τριχωνίδας (Ε.Π.Τ.)
Oμάδα έργου & Συνεργάτες
Συνεργάτες :
Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Θέρμου, Αιτωλοακαρνανίας
Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Βιολογίας, Τομέας Βιολογίας Φυτών
Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Βιολογίας, Τομέας Ταξινόμησης & Οικολογίας Φυτών
Δήμοι Τριχωνίδας (Δήμος Αρακύνθου, Θέρμου, Θεστιέων, Μακρυνείας, Παναιτωλικού, Παραβόλας)
ΓΟΕΒ Αιτωλοακαρνανίας
ΤΟΕΒ Τριχωνίδας
περίληψη Κωνσταντία Τραμπάζαλη
Οι Α.Β. αποτελούν τύπο Οικοτόπου. Εμφανίζονται στις αβαθείς και παράκτιες περιοχές της λίμνης. Σήμερα θα τους συναντήσουμε μόνο στη νότια πλευρά της Καψοράχης, κοντά στο Τριχώνειο και το Δαφνιά.
Η γεωγραφική τους κατανομή στα συστήματα του γλυκού νερού είναι μάλλον περιορισμένη στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη. Για τον λόγο αυτό αποτελούν τύπο οικοτόπου «Προτεραιότητας» βάσει της Οδηγίας 43/92 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή είναι ένας οικότοπος που χρήζει άμεσης προστασίας εφόσον διατρέχει κίνδυνο εξαφάνισης. Μολονότι οι εκτάσεις που καλύπτουν είναι μικρές, οι βιότοποι αυτοί παρουσιάζουν ιδιαίτερο επιστημονικό αλλά και περιηγητικό ενδιαφέρον.
Δημιουργήθηκαν από τις αποθέσεις ιζημάτων σε αβαθή τμήματα της παραλίμνιας και παράκτιας ζώνης της Τριχωνίδας. Η ύπαρξη τύρφης στα εδάφη των Α.Β. εμποδίζει τη γρήγορη κίνηση του νερού παγιδεύοντας έτσι σημαντικό τμήμα του με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εκεί ιδιότυπες οικολογικές συνθήκες.
Οι Α.Β. χαρακτηρίζονται κυρίως από την παρουσία του φυτού Κλάδιο ή Κοψιάς (Cladium mariscus –το σπαθί των βάλτων).
Οι Α.Β. επηρεάζονται έντονα από τη στάθμη του νερού της λίμνης και του υπογείου υδροφόρου ορίζοντα, την ποιότητα των νερών της ευρύτερης περιοχής, την εδαφική δομή καθώς και τα χαρακτηριστικά της βλάστησής, τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες που περιορίζουν ή καταστρέφουν τον οικότοπο. Τέτοιες δραστηριότητες είναι οι παράνομες επεκτάσεις καλλιεργειών στην παρόχθια ζώνη, το κάψιμο των καλαμιών, το μπάζωμα, οι αποστραγγίσεις, η ανεξέλεγκτη βόσκηση, οι απορρίψεις υλικών κ.ά.
Το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.), σε συνεργασία με την Εταιρία Προστασίας Τριχωνίδας (Ε.Π.Τ.), που δραστηριοποιείται στην περιοχή και την Αναπτυξιακή Αιτωλοακαρνανίας (ΑΝ.ΑΙΤ.ΑΕ) ολοκλήρωσαν, το 2004, το ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE- ΦΥΣΗ 1999 με τίτλο: «Δράσεις για την προστασία των ασβεστούχων βάλτων της λίμνης Τριχωνίδας».
Το έργο αυτό αποτέλεσε ένα πρότυπο διαχείρισης για την προστασία των υγροτοπικών ενδιαιτημάτων της λίμνης Τριχωνίδας που απειλούνται άμεσα και στόχευσε στην προβολή της ανάγκης διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος και στην ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα προστασίας της φύσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς.
13 χρόνια μετά το τέλος του Ευρωπαϊκού αυτού Προγράμματος η ανάγκη προστασίας, διατήρησης και ανάδειξης του συγκεκριμένου Οικοτόπου παραμένει όσο ποτέ επίκαιρη και επιτακτική.
Η περιοχή του Τριχονείου εκτός από τους Α.Β. συνδυάζει και ένα άλλο φυσικό κόσμημα τεράστιας οικολογικής αξίας που οφείλουμε να προστατέψουμε, το Υδροχαρές δάσος Φράξων, παρόμοιο με εκείνο του Λεσινίου. Αξιοποιώντας με ήπιο τρόπο αυτές τις δύο περιοχές ως περιοχές σημαντικής οικολογικής και πολιτιστικής αξίας, αναπτύσσοντας την περιήγηση, την αναψυχή και την επιστημονική έρευνα σε συνδυασμό με την ένταξη των χωριών Τριχόνειο και Γαβαλού σε ένα πρόγραμμα οικοτουριστικής ανάπτυξης συμβάλουμε στην προστασία τους μέσα από την βιώσιμη ανάπτυξη και δίνουμε ελπίδα, κυρίως στους νέους, να εργασθούν και να προάγουν τον τόπο τους.
Κωνσταντία Τραμπάζαλη
Στόχοι του Έργου LIFE99 NAT / GR / 006499
Το έργο στοχεύει στην διατήρηση και αποκατάσταση των ασβεστούχων βάλτων, είτε με άμεσες δράσεις στον συγκεκριμένο τύπο ενδιαιτήματος είτε με γενικότερες δράσεις σε ολόκληρη τη λίμνη.
Τα αναμενόμενα αποτελέσματα είναι:
Η σταθεροποίηση της στάθμης της λίμνης θα επιτευχθεί με την παρακολούθηση και τον έλεγχο της στάθμης των υδάτων, με βάση ένα σχέδιο διαχείρισης των υδάτων.
Για τη μείωση των επιπέδων ρύπανσης των υδάτων το έργο προβλέπει τον πιλοτικό έλεγχο αστικών και αγροτικών αποβλήτων μέσω της συλλογής στερεών αποβλήτων, την εγκατάσταση αυτόματου σταθμού παρακολούθησης της ποιότητας των υδάτων και την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τη διάθεση των αποβλήτων και τη χρήση των λιπασμάτων.
Προκειμένου να προστατευθούν οι Ασβεστούχοι Βάλτοι από την επέκταση των γεωργικών εκτάσεων, το έργο προβλέπει τη χαρτογράφηση των ορίων του οικοτόπου και την περίφραξη του. Επιπλέον, σχεδιάζει την αποκατάσταση του οικοτόπου μέσω της φύτευσης του Cladium mariscus και του Carex sp. , αφού σταθεροποιηθεί η στάθμη του νερού και μέσω της διαχείρισης των καλαμιώνων.
Όλες οι προαναφερθείσες ενέργειες θα συνοδεύονται από εκστρατεία ευαισθητοποίησης σχετικά με την αξία των Ασβεστούχων Βάλτων που θα απευθύνεται στους αγρότες, στον τοπικό πληθυσμό, στους επισκέπτες και στους μαθητές των σχολείων.
Το έργο κατάφερε με επιτυχία να ενθαρρύνει τις πρώτες συζητήσεις για την υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος, να δημιουργήσει μια τοπική συνείδηση σχετικά με τη σημασία του στοχευόμενου οικοτόπου και των περιβαλλοντικών παραμέτρων που τον επηρεάζουν (ρύπανση των υδάτων, σταθεροποίηση της στάθμης των υδάτων) να εντάξουν ορισμένες ομάδες σε δράσεις διατήρησης, να προωθήσουν τις έννοιες του εναλλακτικού τουρισμού και τα οικονομικά οφέλη που μπορεί να προκύψουν από τη διατήρηση της φύσης και να εφαρμόσουν παραδειγματικές δράσεις διατήρησης. Το έργο κατάφερε επίσης να ευαισθητοποιήσει και να εμπλέξει τις τοπικές αρχές σε θέματα διατήρησης και προστασίας του περιβάλλοντος.
Πράγματι, ένας δήμος ( ο πρώην Δήμος Θεστιέων) συνέχισε τις εργασίες με το Κέντρο Περιβάλλοντος Τριχωνίδας (ΚΕ.ΠΕ.ΤΡΙ.) και τις δραστηριότητες που εξελίχθηκαν σε αυτό μετά την ολοκλήρωση του έργου LIFE99 NAT / GR / 006499 .
Όσον αφορά τις τοπικές αρχές, δεσμεύτηκαν να βοηθήσουν μετά το τέλος του έργου ώστε να διατηρηθεί ο στοχευόμενος οικότοπος. Το έργο κατάφερε επίσης να διασφαλίσει την προστασία του συνόλου των ασβεστούχων βάλτων που βρίσκονται σε δημόσιες εκτάσεις μέσω της οριοθέτησης τους με τους στύλους, οι οποίοι, σύμφωνα με τον δικαιούχο, απέδειξαν ότι αποτρέπουν την επέκταση των γεωργικών δραστηριοτήτων και την παραβίαση. Επίσης, το έργο υλοποίησε δράσεις αποκατάστασης σε περίπου 35% του οικοτόπου που βρίσκεται σε δημόσια έκταση (ή περίπου το 31% του συνόλου των οικοτόπων, ανεξάρτητα από το καθεστώς ιδιοκτησίας). Οι οικολογικές συνθήκες του στοχευόμενου οικοτόπου βελτιώθηκαν σημαντικά χάρη στην εξασφάλιση υψηλότερων επιπέδων νερού (αυτή είναι η πιο σημαντική παράμετρος για τη διατήρηση του οικοτόπου και των λειτουργιών του), στην απομάκρυνση αποβλήτων που επηρέασαν τον οικότοπο, στην ελαφριά διαχείριση των καλαμιών και στη φύτευση χαρακτηριστικών ειδών του ενδιαιτήματος, δηλαδή το Cladium mariscus , και τέλος στον έλεγχος της επέκτασης των γεωργικών εκτάσεων.
Η σημαντικότερη πρόκληση του έργου ήταν ο δικαιούχος να διαχειριστεί και να συγκεντρώσει όλες τις τοπικές αρμόδιες αρχές που εμπλέκονται στη διαχείριση των υδάτων της λίμνης Τριχωνίδας και α) να τους πείσει για την ανάγκη μια στρατηγικής διαχείρισης των υδάτων και β) να τους προτείνει το καταλληλότερο σενάριο διαχείρισης των υδάτων, το οποίο θα αποτελούσε συμβιβασμό μεταξύ των αναγκών άρδευσης και των αναγκών των ασβεστούχων βάλτων. Το ΕΚΘΕ (σημερινό ΕΛΚΕΘΕ) και οι συνεργάτες του (Εταιρία Προστασίας Τριχωνίδας, Αναπτυξιακή Αιτωλοακαρνανίας) κατάφεραν να κάνουν το σχέδιο διαχείρισης των υδάτων το οποίο άρχισε να εφαρμόζεται από το 2002 (μείωση της ετήσιας αλλαγής της στάθμης των υδάτων κατά 50%, κάλυψη του 80% των αρδευτικών αναγκών, 20% από τις γειτονικές δεξαμενές της “Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού” στον ποταμό Αχελώο). Ως αποτέλεσμα, η διακύμανση της στάθμης των υδάτων μειώθηκε κατά 50% το 2002 και το 2003 σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη.
Αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού: Το έργο έλαβε πολύ σοβαρά αυτό το καθήκον από την αρχή. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτό το έργο LIFE-Φύση είναι η πρώτη συντονισμένη προσπάθεια διατήρησης της φύσης στην περιοχή, η οποία είναι σε μεγάλο βαθμό μια γεωργική περιοχή. Επομένως, ο δικαιούχος έπρεπε να ξεκινήσει το έργο από την αρχή. Το υλικό επικοινωνίας υψηλής ποιότητας και ειδικού προορισμού, το έργο των μέσων ενημέρωσης, η εκστρατεία από πόρτα σε πόρτα και οι παρουσιάσεις απευθύνονται σχεδόν αποκλειστικά σε τοπικές ομάδες συμφερόντων (αγρότες, κτηνοτρόφοι, αλιείς, μαθητές).
Η εκστρατεία επικοινωνίας με τα τοπικά μέσα μαζικής ενημέρωσης ήταν επίσης εκτεταμένη. Η δημιουργία και η λειτουργία του ΚΕ.ΠΕ.ΤΡΙ. στην περιοχή εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από την τοπική κοινωνία, η οποία τώρα αρχίζει να βλέπει τα πιθανά οφέλη του Κέντρου από την άποψη της προσέλκυσης επισκεπτών. Το έργο διοργάνωσε επίσης πολυάριθμες εκδηλώσεις και δημιούργησε ένα αρκετά καινοτόμο και ενδιαφέρον σχέδιο για τη συμμετοχή των παιδιών στη διατήρηση της φύσης, με τίτλο “υιοθέτησε και μάθε”. Τέλος, ο δικαιούχος δημιούργησε έναν πολύ ενδιαφέροντα και ενημερωτικό ιστότοπο.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ Λ. ΑΓΓΕΛΗΣ: Προστασία των Ασβεστούχων Βάλτων της λίμνης Τριχωνίδας
ΜΕΛΕΤΗ ΕΚΘΕ/ Life- Φύση ’99 : Διαχειριστικό σχέδιο των υδατικών πόρων υδρολογικής λεκάνης λίμνης Τριχωνίδας.
ΜΕΛΕΤΗ ΕΚΘΕ/ Life- Φύση ’99 : Καταγραφή της κατάστασης των Ασβεστούχων Βάλτων της λίμνης Τριχωνίδας.
( οι μελέτες το κείμενο των οποίων δεν έχει καταχωρηθεί στον ιστότοπό μας βρίσκονται στο αρχείο της Εταιρείας Προστασίας Τριχωνίδας (Ε.Π.Τ.), τηλ. Επικοινωνίας 6944833213
